DOKTORA HAKKINDA HER ŞEY

[Phoenix]

NEDİR?

Doktora, bir lisans veya yüksek lisans programını bitirdikten sonra o bilim dalında sınav ve bilimsel bir eserle erişilen bir derece, unvan ya da basamaktır. Doktora öğretimi, lisansın ardından yapıldığı takdirde en az 10 yarıyıl, yüksek lisansın ardından yapıldığı takdirde ise en az 8 yarıyıl sürmektedir. Bu unvanın uluslararası camiada resmi tanımlaması, terimi ise "Ph.D."dir.

Doktora dört yıllık lisans eğitimini tamamladıktan sonra yüksek eğitim aldığı kurumda bir eğitimci olabilme statüsüne yükselebilmek için kişinin kendi alanında uzmanlaşması ve uzmanlığını bir bilimsel makaleyle (tezle) ispatlayarak eğitimini tamamlaması olarak tanımlanabilir.

Doktora programı, tezli yüksek lisans derecesi ile kabul edilmiş öğrenciler için toplam yirmi bir krediden ve bir eğitim-öğretim dönemi 60 AKTS’den az olmamak koşuluyla en az yedi ders, seminer, yeterlik sınavı, tez önerisi ve tez çalışması olmak üzere en az 240 AKTS kredisinden oluşur. Lisans derecesi ile kabul edilmiş öğrenciler için de en az kırk iki kredilik 14 ders, seminer, yeterlik sınavı, tez önerisi ve tez çalışması olmak üzere toplam en az 300 AKTS kredisinden oluşur.

Ayrıca Doktora programları ikinci öğretim olarak açılamaz.

DOKTORA BAŞVURULARINDA HANGİ ŞARTLAR ARANMAKTADIR?

Yönetmeliğe göre doktora programına başvurabilmek için,

Tezli Yüksek Lisans diplomasına sahip olunması gerekmektedir. Ayrıca ALES'ten başvurduğu programın puan türünde 55 puandan az olmamak koşuluyla ilgili senato kararı ile belirlenecek ALES puanına sahip olmanız gerekir.

Lisans derecesiyle doktora programına başvuranların lisans mezuniyet not ortalamalarının 4 üzerinden en az 3 veya muadili bir puan olması ve ALES’ten başvurduğu programın puan türünde 80 puandan az olmamak koşuluyla senato tarafından belirlenecek ALES puanına sahip olmaları gerekir.

Ayrıca Yabancı Dil Sınavı’ndan (YDS) 55 puan almak durumundasınız veya denklik verilen başka bir yabancı dil sınavından muadil puanı almak zorundasınız.

Şunu da belirtmekte fayda görüyorum. Yukarda bahsettiğimiz şartlar YÖK tarafından belirlenmiş koşullardır. Üniversitelerin ALES ve YDS dışında isteyebileceği başka şartlar olabilir. Örneğin Referans Mektubu isteyebilirler ya da lisans ve yüksek lisans derecelerinizi, tezinizi incelemek isteyebilirler. Mülakat yapabilirler.

Her üniversitenin farklı istekleri olabilir. Bu yüzden doktora eğitimi almak istediğiniz kurum ile iletişime geçerek kurumun doktora şartlarını öğrenmeniz en sağlıklı yok olacaktır.

NOT: Lisans eğitiminden mezun olduktan sonra yüksek lisans yapmadan doktora yapabilirsiniz. Fakat çoğu üniversite yüksek lisans yapan adaylara öncelik vermektedir.

DOKTORA PROGRAMINI TAMAMLADIKTAN SONRA HANGİ UNVANA SAHİP OLACAĞIM?

Doktora eğitim programını başarıyla tamamlamanız durumunda Doktora Diplomasına ve ‘’Doktor’’ unvanına sahip olacaksınız. Bir başka deyişle PhD (Doctor of Philosophy)

DOKTORA PROGRAMININ SÜRESİ NE KADAR?

Doktora programının eğitim süresi 4 yıldır. Azami süre ise 6 yıldır. Bu 4 yıllık eğitim süresinin ilk iki yılı boyunca doktora programının ders eğitiminden sorumlusunuzdur. Son iki yıl ise doktora tezinizi yazmak ile sorumlusunuzdur.

Lisans eğitimini tamamladıktan sonra doktora programına katılanlar için süre 5 yıldır. Azami süre ise 7 yıldır.
Doktora programı için gerekli kredili dersleri başarıyla tamamlamanın azami süresi tezli yüksek lisans derecesi ile kabul edilenler için dört yarıyıl, lisans derecesi ile kabul edilenler için altı yarıyıldır. Bu süre içinde kredili derslerini başarıyla tamamlayamayan veya yükseköğretim kurumunun öngördüğü en az genel not ortalamasını sağlayamayan öğrencinin yükseköğretim kurumu ile ilişiği kesilir.

Kredili derslerini başarıyla bitiren, yeterlik sınavında başarılı bulunan ve tez önerisi kabul edilen, ancak tez çalışmasını birinci fıkrada belirtilen on iki veya on dört yarıyıl sonuna kadar tamamlayamayan öğrencinin ilişiği kesilir.

Doktora derslerinin detaylı ve oldukça ağır olduğunu söylemeliyim. Doktora eğitimi sizi ilgili konularda en üst seviyede uzmanlaşmanızı sağlamayı amaçlar. Bu yüzden eğitimin seviyesi oldukça ağırdır.

TEZ HAZIRLAMADAN ÖNCEKİ AŞAMA: ‘’YETERLİLİK SINAVI’’

Yeterlik sınavı, derslerini ve seminerini tamamlayan öğrencinin alanındaki temel konular ve kavramlar ile doktora çalışmasıyla ilgili bilimsel araştırma derinliğine sahip olup olmadığının ölçülmesidir.

Öğrencinin yeterlik sınavına ne zaman gireceği senato tarafından kabul edilen yönetmelikle belirlenir. Ancak yüksek lisans derecesi ile kabul edilen öğrenci en geç beşinci yarıyılın, lisans derecesi ile kabul edilmiş olan öğrenci en geç yedinci yarıyılın sonuna kadar yeterlik sınavına girmek zorundadır. Bir öğrenci bir yılda en fazla iki kez yeterlik sınavına girer.

Yeterlik sınavları, enstitü anabilim dalı başkanlığı tarafından önerilen ve enstitü yönetim kurulu tarafından onaylanan beş kişilik doktora yeterlik komitesi tarafından düzenlenir ve yürütülür. Komite, farklı alanlardaki sınavları hazırlamak, uygulamak ve değerlendirmek amacıyla sınav jürileri kurar. Sınav jürisi en az ikisi kendi yükseköğretim kurumu dışından olmak üzere, danışman dahil beş öğretim üyesinden oluşur. Danışmanın oy hakkı olup olmadığı hususunda ilgili yönetim kurulu karar verir. Danışmanın oy hakkı olmaması durumunda jüri altı öğretim üyesinden oluşur. Yeterlik sınavı toplantıları öğretim elemanları, lisansüstü öğrenciler ve alanın uzmanlarından oluşan dinleyicilerin katılımına açık olarak yapılır.

Doktora tezinizi hazırlamaya yeterli olup olmadığınızı öğrenmek amacı ile eğitim süresince sorumlu olduğunuz dersleri kapsayan ‘’yeterlilik sınavı’’na girersiniz. Bu sınav yazılı ve sözlü olmak üzere iki aşama uygulanır.

Yeterlik sınavında başarısız olan öğrenci başarısız olduğu bölüm/bölümlerden bir sonraki yarıyılda tekrar sınava alınır. Bu sınavda da başarısız olan öğrencinin doktora programı ile ilişiği kesilir.

Eğer Yeterlilik Sınavını başarı ile geçerseniz Doktora Tezi yazmaya hak kazanırsınız. Bir rivayete göre doktora programının en zor sürecinin Yeterlilik Sınavı olduğu söylenmektedir.

TEZ DANIŞMANI ATANMASI NASIL OLUR?

Enstitü anabilim dalı başkanlığı her öğrenci için kendi üniversite kadrosunda bulunan bir tez danışmanını ve danışmanla öğrencinin birlikte belirleyeceği tez konusu ile tez başlığını ilgili enstitüye önerir. Tez danışmanı ve tez önerisi enstitü yönetim kurulu kararıyla kesinleşir. Tez danışmanının öğrencinin programı içinde ne zaman atanacağı senato tarafından kabul edilen yönetmelikte belirtilir. Ancak tez danışmanının, en geç ikinci yarıyılın sonuna kadar atanması zorunludur.

TEZ İZLEME KOMİTESİ NEDİR?

Yeterlik sınavında başarılı bulunan öğrenci için ilgili enstitü anabilim dalı başkanlığının önerisi ve enstitü yönetim kurulu onayı ile bir ay içinde bir tez izleme komitesi oluşturulur.

Tez izleme komitesi üç öğretim üyesinden oluşur. Komitede tez danışmanından başka enstitü anabilim dalı içinden ve dışından birer üye yer alır. İkinci tez danışmanının atanması durumunda ikinci tez danışmanı dilerse komite toplantılarına katılabilir.

Tez izleme komitesinin kurulmasından sonraki dönemlerde, enstitü anabilim dalı başkanlığının önerisi ve enstitü yönetim kurulu onayı ile üyelerde değişiklik yapılabilir.

TEZ ÖNERİSİ SAVUNMASI NEDİR?

Doktora yeterlik sınavını başarı ile tamamlayan öğrenci, en geç altı ay içinde, yapacağı araştırmanın amacını, yöntemini ve çalışma planını kapsayan tez önerisini tez izleme komitesi önünde sözlü olarak savunur. Öğrenci, tez önerisi ile ilgili yazılı bir raporu sözlü savunmadan en az on beş gün önce komite üyelerine dağıtır.

Tez izleme komitesi, öğrencinin sunduğu tez önerisinin kabul, düzeltme veya reddedileceğine salt çoğunlukla karar verir. Düzeltme için bir ay süre verilir. Bu süre sonunda kabul veya red yönünde salt çoğunlukla verilen karar, enstitü anabilim dalı başkanlığınca işlemin bitişini izleyen üç gün içinde enstitüye tutanakla bildirilir.

Tez önerisi reddedilen öğrenci, yeni bir danışman ve/veya tez konusu seçme hakkına sahiptir. Bu durumda yeni bir tez izleme komitesi atanabilir. Programa aynı danışmanla devam etmek isteyen öğrenci üç ay içinde, danışman ve tez konusunu değiştiren öğrenci ise altı ay içinde tekrar tez önerisi savunmasına alınır. Tez önerisi bu savunmada da reddedilen öğrencinin yükseköğretim kurumu ile ilişiği kesilir.

Tez önerisi kabul edilen öğrenci için tez izleme komitesi, Ocak-Haziran ve Temmuz-Aralık ayları arasında birer defa olmak üzere yılda en az iki kez toplanır. Öğrenci, toplantı tarihinden en az bir ay önce komite üyelerine yazılı bir rapor sunar. Bu raporda o ana kadar yapılan çalışmaların özeti ve bir sonraki dönemde yapılacak çalışma planı belirtilir. Öğrencinin tez çalışması, komite tarafından başarılı veya başarısız olarak belirlenir. Komite tarafından üst üste iki kez veya aralıklı olarak üç kez başarısız bulunan öğrencinin yükseköğretim kurumu ile ilişiği kesilir.

Tez önerisi savunmasına geçerli bir mazereti olmaksızın birinci fıkrada belirtilen sürede girmeyen öğrenci başarısız sayılarak tez önerisi reddedilir.

DOKTORA TEZİNİN SONUÇLANDIRILMASI NASIL OLUR?

Doktora programındaki bir öğrenci, elde ettiği sonuçları senato tarafından kabul edilen yazım kurallarına uygun biçimde yazar ve tezini jüri önünde sözlü olarak savunur.

Doktora tezinin savunmasından önce ve düzeltme verilen tezlerde ise düzeltme ile birlikte öğrenci tezini tamamlayarak danışmanına sunar. Danışman tezin savunulabilir olduğuna ilişkin görüşü ile birlikte tezi enstitüye teslim eder. Enstitü söz konusu teze ilişkin intihal yazılım programı raporunu alarak danışmana ve jüri üyelerine gönderir. Rapordaki verilerde gerçek bir intihalin tespiti halinde gerekçesi ile birlikte karar verilmek üzere tez enstitü yönetim kuruluna gönderilir.

Öğrencinin tezinin sonuçlanabilmesi için en az üç tez izleme komitesi raporu sunulması gerekir.

Doktora tez jürisi, danışman ve enstitü anabilim dalı başkanlığının önerisi ve enstitü yönetim kurulu onayı ile atanır. Jüri, üçü öğrencinin tez izleme komitesinde yer alan öğretim üyeleri ve en az ikisi kendi yükseköğretim kurumu dışından olmak üzere danışman dahil beş öğretim üyesinden oluşur. Danışmanın oy hakkı olup olmadığı hususunda ilgili yönetim kurulu karar verir. Danışmanın oy hakkı olmaması durumunda jüri altı öğretim üyesinden oluşur. Ayrıca ikinci tez danışmanı oy hakkı olmaksızın jüride yer alabilir.

Jüri üyeleri, söz konusu tezin kendilerine teslim edildiği tarihten itibaren en geç bir ay içinde toplanarak öğrenciyi tez savunmasına alır. Tez savunma sınavı, tez çalışmasının sunumu ve bunu izleyen soru-cevap bölümünden oluşur. Tez savunma toplantıları öğretim elemanları, lisansüstü öğrenciler ve alanın uzmanlarından oluşan dinleyicilerin katılımına açık olarak yapılır.

Tez sınavının tamamlanmasından sonra jüri dinleyicilere kapalı olarak, tez hakkında salt çoğunlukla kabul, ret veya düzeltme kararı verir. Tezi kabul edilen öğrenciler başarılı olarak değerlendirir. Bu karar, enstitü anabilim dalı başkanlığınca tez sınavını izleyen üç gün içinde ilgili enstitüye tutanakla bildirilir. Tezi başarısız bulunarak reddedilen öğrencinin yükseköğretim kurumu ile ilişiği kesilir. Tezi hakkında düzeltme kararı verilen öğrenci en geç altı ay içinde gerekli düzeltmeleri yaparak tezini aynı jüri önünde yeniden savunur. Bu savunmada da başarısız bulunan öğrencinin yükseköğretim kurumu ile ilişiği kesilir. Lisans derecesi ile doktoraya kabul edilmiş olanlardan tezde başarılı olamayanlar için talepleri halinde 17 nci maddenin dördüncü fıkrasına göre tezsiz yüksek lisans diploması verilir.

BÜTÜNLEŞİK DOKTORA PROGRAMI NEDİR?

Bütünleşik doktora, lisans eğitimini tamamlamış öğrencilerin tezli yüksek lisans programına başvurmadan direkt olarak başvurdukları lisansüstü eğitim programıdır.
Eğitim süresi 5 yıldır. Ülkemizde henüz bütün üniversiteler bütünleşik doktora eğitimini vermemektedir.

Bütünleşik doktora eğitimi alan öğrenciler yüksek lisans ve doktora düzeyinde dersler alırlar ve doktora tezi hazırlamak ile sorumludurlar. Fakat yüksek lisans tezi hazırlamak ile yükümlü değildirler. Bu yüzden bir avantaj olarak görülebilir. Fakat Yüksek Lisans Diploması alamadıklarını hatırlatmakta fayda görmekteyiz.

FAHRİ DOKTORA NEDİR?

Fahri doktora unvanı akademisyenlere verilebilir. Fakat genellikle akademik camianın dışından herhangi bir akademik kariyere sahip olmaksızın, bilimsel, toplumsal ya da sanatsal faaliyetleri ile üniversitelerin akademik kurulları tarafından takdir toplayan insanlara verilen bir unvandır.