GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI/REHBERLİK VE TEFTİŞ BAŞKANLIĞI/MÜFETTİŞ YARDIMCLIĞI
MESLEĞE GENEL BAKIŞ :
Dünya düzeninin yeniden inşa edilmesi noktasında Küreselleşmenin başat rol oynadığı günümüzde Devletler açısından makroekonomik göstergelerin kontrol altında tutulması ve ekonomik istikrarın sağlanması noktasında Gümrük duvarları etkin bir role sahiptir. İç ticaretin korunması, Ülkelere kaçak yollarla eşyaların girişinin önlenmesi, Sürdürülebilir bir dış ticaret ağının oluşturulması gibi ekonomide hayati öneme sahip unsurlar Gümrük duvarları etrafında şekillenmektedir. Her ne kadar, Devletlerin kendi aralarında yapmış oldukları Uluslararası Ekonomik İşbirlikleri ve Çeşitli kuruluşlar aracılığıyla devletlerarası birlikler kurularak sınırların ortadan kaldırılması söz konusu olmuş olsa da, dış alım-dış satım verilerin bütün ülkelerde dengeli götürülmesi ekonomik istikrarın sağlanması açısından oldukça önemlidir.
Ülkelerin bütün kaderini etkileyecek durumda olan Gümrüklerde yapılan ekonomik faaliyetlerin rakamsal boyutunun büyüklüğü sanırım herkesin bilgisi dahilindedir. Bu nedenle, Gümrük vergileri ve Gümrüklerde alınan eş etkili vergilerin rakamsal boyutunun detayına girmeye lüzum görmüyoruz. Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı, Gümrük ve Ticaret iş ve işlemleriyle ilgili faaliyetler dolayısıyla; Gümrük Vergilerinin görevli Gümrük memurlarınca tahakkuk ettirilmesi noktasındaki hata ve yanlışların denetim mekanizmasıyla düzeltilmesi, sınır güvenliğinin kaçakçılığa mehil vermeyecek şekilde kontrolünün sağlanması, Gümrük idarelerince yapılan iş ve işlemlere ait belgelerin şeffaf bir şekilde incelenmesi vs. gibi konularda önemli görevler üstlenmektedir.
Dış ticaretin ekonomik faaliyetler içindeki payı ve ağırlığının günden güne arttığı ülkemizde, köklü gelenekleriyle çağın gereklerini bağdaştırarak kendini yenileyen ve geliştiren bir Teftiş Kurulu üyesi olmak, sizlere saygın bir kariyer ve gelecek kazandıracaktır.
MESLEĞİN TARİHSEL SÜRECİ :
Türk tarihindeki köklerini 9 ve 10. yüzyıllarda hüküm sürmüş olan Samanoğulları Devletine kadar dayandıracağımız bu meslek günümüze kadar çeşitli değişim ve dönüşümlerle aktarılarak Karahanlılar, Selçuklular, Osmanlılar ve Cumhuriyetle birlikte Türkiye Cumhuriyeti Devleti'ne kadar gelmiştir.
Samanoğullarında merkezde bulunan divanlardan birinin adı "Divan-ı İşraf" olup, bu yerin başkanına da Müşrif (Müfettiş) deniyordu. İşraf, yüksek yerden bakmak, nezaret etmek anlamına gelmektedir.
Günümüze manasında teşkilat yapısının izlerini, Tanzimat Dönemi'nde (1861) kurulan Rüsumet Emaneti idaresi kurumunda görmekteyiz. Rüsumat Emaneti'nce, 12 Mart 1906 tarihinde yürürlüğe konulan ve Ondokuz maddeden oluşan Nizamname'nin; Heyetin kuruluşu ile ilgili 1'inci maddesi "Heyet-i Teftişiye-i Rüsumiye, Rüsumat Emaneti'nin şuabatı merkeziyesinden olup, ba irade-i seniye mansup bir reis ile lüzumu kadar müfettişlerden mürekkep ve memur olacakları gümrüklerde vezaif-i teftişiye ve tahkikiye'nin ifasiyle mükelleftir." Metni yer almıştır.
Cumhuriyetle birlikte, Osmanlı İdari Teşkilat yapılanması içerisinde yeterince üzerinde durulmamış meselelerden olan Gümrüklerin kontrolünün yeniden sağlanması ve iktisadi kalkınmada bu kontrolün başat faktörlerden biri olduğunun kabul edilmesi üzerine 1940 yılında Gümrük ve Tekel Bakanlığı kurulmuş ve bakanlık müfettişleri de Gümrük ve Tekel Bakanlığı Teftiş Kurulu idaresinde görevlendirilmişlerdir. 1983 yılıyla birlikte Maliye ve Gümrük Bakanlığı birleştirilerek kurumdaki müfettişlerin ismi "Maliye ve Gümrük Müfettişleri" olarak tek çatı altında birleştirilmiştir. Kısa süre sonrada Maliye Müfettişleri ve Gümrük Müfettişlerinin görev ve yetkilerinin farklı olduğu 207 sayılı KHK ile belirlenerek Gümrük Müfettişliği unvanı oluşturulmuştur. 1993 yılında yapılan değişiklik ile birlikte Başbakanlığa bağlı olarak Gümrük Müsteşarlığı oluşturulmuş ve Gümrük Müfettişleri bu birim içerisinde yer almışlardır. 2011 yılında yapılan 640 sayılı KHK ile bakanlıkların yeniden yapılandırılması çerçevesinde Gümrük ve Ticaret Bakanlığı oluşturularak, bu bakanlık içerisinde Rehberlik ve Teftiş kurulu oluşturulmuştur.
MESLEĞE GİRİŞ HAKKINDA :
Gümrük ve Ticaret Müfettişliği mesleğine giriş, “Gümrük ve Ticaret Müfettiş Yardımcılığı” ile başlar. Gümrük ve Ticaret Müfettiş Yardımcılığı’na atanabilmek için açılan eleme ve meslek sınavlarını kazanmak gerekir.
Sınava katılabilmek için ; En az dört yıllık lisans eğitimi veren hukuk, iktisat, siyasal bilgiler, işletme, iktisadi ve idarî bilimler fakülteleriyle bunlara denkliği yetkili makamlarca kabul olunan yurt içi ya da yurt dışındaki öğrenim kurumlarından birini bitirmiş olmak gerekir. Sınava en çok iki defa katılmış olmak bir diğer koşuldur. (İkiden fazla girilmesi mümkün değildir.) Diğer, şart ve koşullara rahatlıkla ulaşabileceğinizi umarak yazının içeriğini bunlarla doldurmak istemiyoruz.
Teftiş sınavı Yazılı (Klasik usül) ve Sözlü (Mülakat) şekilde yapılmaktadır. Yazılı sınav : Maliye ve Ekonomi Grubu, Kamu Hukuk Grubu, Özel Hukuk Grubu ve Muhasebe Grubu olmak üzere dört gruba ayrılarak klasik usulde yapılmaktadır. Yazılı sınavda başarılı olabilmek için, tam numara on sayılarak her gruptan beşten aşağı not almamak gerektiği gibi, tüm derslerin ortalama notunun da 6.6’yı doldurmuş bulunması gerekir. Sözlü sınav, yukarıdaki maddelerde belirtilen gruplardan yapılır. Bu sınavda da başarılı olabilmek için her gruptan 5’ten aşağı not alınmaması ve tüm derslerin ortalamasının da en az 6.6 olması gerekir. Sözlü sınavda da başarılı olmak koşuluyla, yazılı ve sözlü sınav sonuçlarının ortalaması başarı derecesini belirtir. Yarışma sınavını kazanmış olanlar, başarı derecelerine göre, Bakanlıkça Gümrük ve Ticaret Müfettiş Yardımcısı olarak atanırlar.
Yazılı sınav: 2011 yılından bugüne bazı yıllarda iki kez yapılırken, bazı yıllarda bir kez yapılmıştır. 2014'ten bugüne incelediğimizde yazılı sınav tarihleri: 28/29 Aralık 2014, 02/03 Mayıs 2015, 28/29 Kasım 2015 olarak gerçekleşmiştir.
Son sınav 28/29 Kasım tarihinde 4 oturum olarak yapılmıştır. KPSS P5 ve KPSS P51 puan türünden 10 kişilik alım için 200 aday yazılı sınava dahil edilmiştir ve taban puan 88,885 olarak kapatmıştır.
KPSS P5 : Genel Yet. %50 + Genel Kül %30 + Y.Dil %20
KPSS P51 : GY %10 + GK %10 + YD %10 + HK %20 + İK %15 + MA %15 + MU %20
Kurumun KPSS P5 ve KPSS P51 puan türlerinden aday çağırarak yazılı sınav yapması şöyle bir çarpıklığa neden olmaktadır. Sınava katılanların büyük kısmı tahmini %60 - %70’i arasında kişi KPSS P5 puanı ile yazılı sınava katılmaktadır. Yabancı Dil eğitimi veren bir üniversiteden mezun olanlar, Genel Kültür netlerinin de etkisiyle KPSS P5 puanından sınava dahil olmaktadır. Kurumun yazılı sınavını alan bilgisi üzerinden yapması dolayısıyla da bu puan türünden başvuranların çok büyük kısmı yazılı sınavda başarılı olamamaktadır. Bu nedenle, KPSS P5 ile ilana çıkılmasının mantığı biraz kafa karıştırmaktadır. Taban puanın yüksek kalmasının da en büyük sebebidir.
Kurumun yapmış olduğu yazılı sınava da değinecek olursak, son yapılan sınavın zor olduğu konusunda hem fikiriz. Ortalama 66 puanı tutturmak kolay değildir, değerlendirme de ciddi bir şekilde yapılmaktadır. Kurumun yazılı sınavını genel olarak alınacak aday sayısının, 2 ile 3 katı civarında kişi sayısı kadar kişi kazanmaktadır. Bu durum, mülakata kalanlar üzerindeki elenme riskini azaltmaktadır.
Son yapılan yazılı sınava ilişkin sorular aşağıdadır )
Özel Hukuk: Kooptasyon nedir, yarışan sorumluluk nedir, sübjektif iyi niyet nedir, makbuz senedi nedir? Sebepsiz zenginleşme davası hakkında bilgi veriniz, şartları, oluşma şekli, açılamayacağı halleri belirtiniz? Paylı mülkiyet, müşterek mülkiyet ve el birliği halinde mülkiyet nedir, karşılaştırarak açıklayınız? Şirketler bilginize göre şirketlerin tasnifini yapınız? İmtiyazlı oy sahibi kurulu hakkında bilgi veriniz, şirket ortağının sermaye borcunu yerine getirmemesi sonucu uygulanacak yaptırımı yazınız?
Kamu Hukuku: Kast nedir, özelliklerini yazın, çeşitlerini ayrıntılı açıklayın, sonradan eklenen kast nedir? AYM’nin yargılama şekli nasıldır, usulü nasıldır, AYM görevleri nelerdir? Kamu imtiyaz sözleşmesi usul ve şekil şartları nelerdir tahkim yönünden açıklayınız, yetki yönünden açıklayınız? Kanunların zaman yönünden uygulanması nedir, genel özel hükümler yönünden açıklayınız, infaz hükümleri, usul hükümleri geçici kanunlar bakımından ayrıntılı açıklayın, ceza kanunlarının AYM tarafından iptal etmesi sonucunu ayrıntılı açıklayınız? Ceza muhakemesinde kişi yönünden yetkiyi ayrıntılı bir şekilde açıklayınız?
Maliye ve Ekonomi: Maliye politikasının gelir dağılımı üzerindeki etkileri nelerdir, verginin gelir dağılımı üzerindeki etkisi nelerdir ülkemize uyarlayarak açıklayınız? Vergi matrahı kavramı hakkında bilgi veriniz, matrah belirleme çeşitleri nelerdir, açıklayınız? Arz yönlü iktisat, kıyı ötesi bankacılık, harcama yetkisi, doğal Monopol kavramlarını açıklayınız? Enflasyon hedeflemesi nedir olumlu ve olumsuz etkileri nelerdir, ülkemize uyarlayarak açıklayınız? Oligopol piyasası özelliklerini yazınız, anlaşmalı Oligopolde fiyat-üretim miktarı nasıl belirlenir açıklayınız?
Muhasebe: 8 yevmiye maddesi, 5 tane dönem sonu kaydı, 3 tane duran varlık vermiş alındığı yıllar vermiş ve birikmiş amortismana göre kayıtları nelerdir, 30’a yakın dönem başı varlık ve kaynak hesabı verilmiş ve iki hesap boş bırakılmış, birisinin dönem içi işlemler ve dönem sonu işlemlere göre bulunuz, diğerinde de açılış bilançosunu düzenleyiniz? Muhasebenin genel kabul görmüş kavramlarını gelir tablosu bakımından açıklayınız? Tablo verilmiş, fifo yöntemine göre STMM ve dönem sonu kalan malların tutarı, adeti ne kadardır? Birleşik faiz hesaplamasına ilişkin iki soru? Cari oran, asit test oranı, aktif devir hızı ve eğilim yüzdeleri metodu nedir?
Mülakat sonuçlarına göre 07/01/2016 tarihli grubumuzdaki paylaşım: Doğru kullanıldığında çok saygıdeğer kurumların başında gelen ve bana sorarsanız en iyi müfettişlik kadrosu olan Gümrük ve Ticaret Bakanlığı müfettiş alımı mülakat sonuçlarına göre yazılı sınavı geçen 20 kişiden 10 kişi başarılı sayılmıştır. Yazılı sınavı geçenlerin tamamı erkektir ve yazılı sınavı geçenlerin birçoğu diğer kurumların çoğuna yerleşmiş olduklarından mülakata katılım tahminen 10-15 kişi arasında yapılmış ve neredeyse herkes mülakatı geçmiştir 
GTB MÜFETTİŞLERİNİN GÖREV VE YETKİLER:
640 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin 649 sayılı KHK ile değişik 16. maddesine göre, Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı Bakan’ın emri veya onayı üzerine Bakan adına aşağıdaki görevleri yapar:
Başkanlığa verilen görevlerin yerine getirilmesinde, uzmanlaşma ve işbölümünün sağlanması amacıyla doğrudan Başkanlığa bağlı olmak üzere aşağıdaki grup başkanlıkları kurulur:
a) Teftiş Grup Başkanlığı.
b) Gümrük İnceleme ve Soruşturma Grup Başkanlığı.
c) Ticaret İnceleme ve Soruşturma Grup Başkanlığı.
Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı, Makamın emri ve onayı üzerine aşağıdaki görevleri yapar:
a) Teftiş Grup Başkanlığı:
-
Bakanlık teşkilatının her türlü faaliyet ve işlemleriyle ilgili olarak teftiş yapmak.
-
Bakanlık teşkilatının denetimi altındaki her türlü kuruluşun faaliyet ve işlemleri ile ilgili olarak Bakanlığın görev ve yetkileri çerçevesinde teftiş yapmak.
-
Bakanlığın amaçlarının daha iyi gerçekleştirilmesini ve mevzuata, plan ve programa uygun çalışılmasını sağlamak üzere gerekli teklifleri hazırlamak ve Makama sunmak.
-
Yetkilendirilmiş gümrük müşavirleri ve gümrük müşavirlerinin her türlü faaliyet ve işlemlerini incelemek ve denetlemek.
-
Mevzuatın uygulanmasında görülen aksaklıklar hakkında görüş ve önerilerini bir rapor hâlinde Makama sunmak.
-
Makam tarafından verilen benzeri görevleri yapmak.
b) Gümrük İnceleme ve Soruşturma Grup Başkanlığı:
- Bakanlık teşkilatının gümrük konularındaki faaliyet ve işlemleriyle ilgili olarak inceleme ve soruşturma yapmak.
- Ticarî işletmelerde gümrük ve dış ticaret mevzuatı uygulamalarını incelemek, denetlemek, soruşturmak ve sonradan kontrole tabi tutmak.
- Gümrük mevzuatına aykırı fiillerle ilgili inceleme, araştırma ve idari soruşturma yapmak.
- Gümrük yükümlülüklerine ilişkin ihbar ve şikâyetleri incelemek, araştırmak ve idarî yönden soruşturmak.
- Yetkilendirilmiş gümrük müşavirleri ve gümrük müşavirlerinin her türlü faaliyet ve işlemlerini soruşturmak.
- Mevzuatın uygulanmasında görülen aksaklıklar hakkında görüş ve önerilerini bir rapor hâlinde Makama sunmak.
- Makam tarafından verilen benzeri görevleri yapmak.
c) Ticaret İnceleme ve Soruşturma Grup Başkanlığı:
- Bakanlık teşkilatının ticaret konularındaki faaliyet ve işlemleriyle ilgili olarak inceleme ve soruşturma yapmak.
- Gözetim şirketlerinin ve firmalarının kuruluş, faaliyet ve işlemleri, ticaret odaları, sanayi odaları, ticaret ve sanayi odaları, deniz ticaret odaları, ticaret borsaları, ürün ihtisas borsası unvanını taşıyan ürün borsaları ile Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ve bunların bağlı ve ilgili kuruluşları, ticaret sicili memurluklarının faaliyet, hesap ve işlemleri, Bakanlığa verilen görevler çerçevesinde yerli ve yabancı şirketler, yurtiçinde düzenlenen fuarların kuruluş ve işleyişi, umumi mağazaların hesap, işlem, varlık ve faaliyetleri ile yaş sebze ve meyve toptancı hâlleri ile ilgili inceleme, denetim ve soruşturma yapmak.
- Tüketicinin sağlık ve güvenliği ile ekonomik çıkarlarını korumak amacıyla piyasa gözetim ve denetimi yapmak, inceleme ve soruşturma yapmak.
- Kooperatiflerin her türlü işlem, hesap ve mal varlıklarını incelemek, denetlemek ve soruşturmak.
- Esnaf ve Sanatkârlar Genel Müdürlüğünün görev alanına giren hususlarda inceleme, denetim ve soruşturma yapmak.
- Mevzuatın uygulanmasında görülen aksaklıklar hakkında görüş ve önerilerini bir rapor hâlinde Makama sunmak.
- Makam tarafından verilen benzeri görevleri yapmak.
Gümrük ve Ticaret Müfettişleri, gümrük bölgesi içinde bulunan bütün nakil vasıtalarını, bunların yük ve eşyasını, personel ve yolcularını muayene etmeye, Bakanlığın denetimine tâbi gümrük ambar, antrepoları ve serbest bölgelerdeki mevcut mallar ile bunların kayıtlarını incelemeye, teftiş etmeye ve gerektiğinde Bakanlık ve Hazinenin haklarını koruyacak tedbirlerin alınmasını sağlayıcı önerilerde bulunmaya, acil ve gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde Bakanlık ve Hazinenin haklarını koruyucu tedbirler almaya yetkilidir.
Gümrük ve Ticaret Müfettişlerinin hangi grup başkanlığı bünyesinde görev yapacağı Bakan tarafından belirlenir.
http://teftis.gtb.gov.tr adresinden alınmıştır.
ÇALIŞMA ŞARTLARI, MAAŞ VE ÖZLÜK HAKLARI :
Gümrük ve Ticaret Müfettiş Yardımcısı olarak göreve başlayanlar ilk çalışmaları Kurul’la tanışma ve uyuma yöneliktir. Bundan sonra teftiş, inceleme ve soruşturma işlemlerini yürüten müfettişlerle birlikte meslek içi eğitime başlanır. Bu çalışma genellikle, kış aylarında grup merkezlerinde (Ankara, İstanbul ve İzmir), yaz aylarında ise “turnelerde” devam eder.
İki yılı müfettişlerle birlikte meslek içi eğitim çalışmalarında geçen Müfettiş Yardımcıları, Başkanlıkça yeterli görülmeleri halinde üçüncü yılı re’sen yetkili kılınarak inceleme ve soruşturma işlerinde görevlendirilirler.
Üç yıl boyunca devam eden yoğun çalışma ile Müfettişliğin gerektirdiği bilgi ve beceriyle birlikte, diğer nitelikleri de kazanmış bulunan Müfettiş Yardımcıları zorlu bir “yeterlik” sınavını vererek müşterek kararname ile “Gümrük ve Ticaret Müfettişi” olarak atanırlar.
2016 yılı son 6 ayı itibariyle 9. Derece 1. Kademeye sahip bir GTB Müfettiş Yardımcısı maaşı: 3.926 TL’dir. Bu maaşa, turnelerdeki hak edişler, geçici görev yolluğu, yabancı dil tazminatı, eş ve çocuk yardımı, mesai ücreti, gibi ek gelirler dahil edilmemiştir.
GTB’nin merkez teşkilatı içerisinde yer alan müfettişler EK 3600 göstergeye sahiptirler. Çalışma yerleri: Ankara, İzmir ve İstanbul illerindeki grup merkezleridir. Yıl içerisinde min. 5 ayları şehir dışı turneler ile teftişte geçmektedir.
2016 yılı itibariyle GTB Rehberlik ve Teftiş Başkanlığında yer alan kadro durumu: 228 Başmüfettiş, 141 Müfettiş ve 78 Müfettiş Yard. olmak üzere 447 kişidir.
AVANTAJ VE DEZAVANTAJLARI :
Yazılı sınavından, mülakat sınavına, müfettiş yardımcılığından, müfettişliğe kadar her aşamada kendinizi gerçek bir A kadro mesleğinin içerisinde hissedersiniz. Sanırım son zamanların en iyi teftiş mesleğidir. Gerek kurum içindeki idari denetimlerde, gerekse teftiş edilen yerlerde üst düzey idari yönetici olduğunuzu her daim hissedersiniz.
Meslekte çalışan kişi sayısına baktığınızda yardımcılarla birlikte 447 gibi bir sayıda olması Müfettişlerin değerini daha önemli hala getirmektedir. Her sınav dönemi ilanların 10-20 kişi arasında açılıyor olması da mesleki kaliteyi korumaya ve gerekli eğitimin verilebilmesi amacına yöneliktir. Bu nedenle, Müfettişlik mesleğinde oldukça sağlam bir eğitim alınmaktadır. Yüksek Lisans ve Doktora Eğitimini yurtdışında almak isteyenler için de GTB teftiş oldukça destekleyici bir yapıya sahiptir.
Milyonlarca TL’nin işlemlerinin gerçekleştirildiği ve vergilerinin tahakkuk ettirildiği GTB içerisinde teftiş görevinin üstlenilmesi kamu yararı adına da çok önemli bir görevin ifa edildiğini göstermektedir. Türkiye’de Koç, Sabancı, Eczacıbaşı gibi holdinglerde dahil olmak üzere ülke ekonomisine yön veren firmaların yaptıkları Dış Ticaret işlemlerinin teftişini yapma yetkisine sahip olmak mesleğin en büyük avantajlarındandır ve meslek mensuplarına
Teftişe gidilen yerlerde, firma, antrepo, şirket, oda, birlik, Gümrük idaresi, Ticaret müdürlüğü vs. yönetici veya memurları teftiş sırasında gerekli her türlü bilgi ve belgeyi zamanında getirmek zorundadır. Bu nedenle, ağzınızdan çıkan her kelime onlar için emir telakki seviyesindedir. Bu da ciddi bir prestij anlamına gelmektedir.
Bunun dışında GTB bünyesindeki en değerli kadro Müfettişlere aittir. Meslekte geçirdiğiniz süreye bağlı olarak; Başmüfettiş, Daire Başkanı, Bölge Müdürü, Gümrükler Genel Müdürü, Müsteşar, Bakan Yardımcısı ve hatta BAKAN olma imkanı dahi vardır.
Mesleki bilgi ve tecrübeniz sayesinde Kamudan ayrılmaya karar verdiğinizde, uluslararası şirketlerde dış ticaret müdürü, bölge sorumlusu, İthalat-ihracat müdürü vs. min. 10.000 TL maaş ile başlayabileceğiniz işlere girebilirsiniz. Bunun dışında müşavirlik firması açabilir, 10 yıllık çalışmaları neticesinde A karneye hak kazanabilirler. Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri olarak da çalışabilirler. Daha birçok şirketin çeşitli departmanın da üst düzey Yönetici olmalarının önü açıktır.
Mesleğin tek dezavantaj olarak konuşulacak yanı, Turne süresinin uzunluğudur. Bu süre içerisinde her ne kadar maddi olarak ek gelirler elde edecek ve 5 yıldızlı otellerde konaklayacak olsanız da ailenizde ayrı kalmak durumunda kalacaksınız. Bu da birçokları için pek tercih edilen bir şey değildir.
